Parentificatie: De last van verantwoordelijkheid op jonge schouders
Parentificatie is een fenomeen waarbij een kind een volwassen rol op zich neemt, vaak onbedoeld en als reactie op een gebrek aan erkenning. Het kind geeft meer dan het ontvangt, waardoor het zichzelf langzaam uitput. Dit fenomeen komt in verschillende vormen voor, elk met hun eigen impact op het kind en zijn omgeving.
Actieve parentificatie
Bij actieve parentificatie neemt het kind op jonge leeftijd een volwassen rol aan, vaak om de last bij de ouders te verlichten. Deze rol kan verschillende vormen aannemen:
Rol van 'medeouder': Het oudste kind neemt de rol van ouder op zich, vooral als een ouder niet in staat is om die rol te vervullen. Dit komt vaak voor in grote gezinnen of bij verwaarlozing.
Rol van partner: Bij overlijden of echtscheiding kan een kind de rol van de andere ouder overnemen, waardoor er een ongezonde dynamiek ontstaat tussen ouder en kind.
Rol van ouder van een ouder: Wanneer een ouder zorg nodig heeft door psychische problemen of ouderdom, kan het kind de rol van verzorger op zich nemen, met het risico op overbelasting.
Rol van het perfecte kind: Sommige kinderen streven naar perfectie om aan de hoge verwachtingen van hun ouders te voldoen, waardoor ze stress en spanning ervaren.
Rol van het 'duivelse' kind: Kinderen kunnen negatief gedrag vertonen om de aandacht af te leiden van de spanningen thuis, waardoor ouders gedwongen worden om als team te handelen.
Rol van de 'angel': Kinderen kunnen zorgen of bemiddelen bij conflicten in de hoop dat de ruzies stoppen, maar lopen hierbij het risico om zichzelf te verwaarlozen.
Passieve parentificatie
In tegenstelling tot actieve parentificatie, blijft het kind bij passieve parentificatie juist in de rol van kind, zelfs als het ouder wordt. Ouders kunnen hun kind infantiliseren door te blijven zorgen, waardoor het kind zichzelf niet kan ontwikkelen tot een zelfverantwoordelijke volwassene.
Parentificatie kan constructief zijn als het kind erkenning krijgt voor zijn inzet en ook leert om zelf steun te ontvangen. Maar als parentificatie onbeantwoord blijft, kan het leiden tot uitputting, stress en een gebrek aan eigenwaarde.
Het herkennen van parentificatie is essentieel om de vicieuze cirkel te doorbreken en het kind te helpen zijn eigen identiteit te ontwikkelen los van de verwachtingen van de ouders. Door het kind te ondersteunen bij het vinden van een gezonde balans tussen geven en ontvangen, kan parentificatie worden omgebogen naar een gezonde vorm van betrokkenheid en verantwoordelijkheid.
Uit Handboek Coach
Herberd Prinsen & Joop Groenendijk
www.hpc.nu